W XVI wieku wielkie znaczenie zyskały kontakty polityczne i gospodarcze między zachodnią i wschodnią częścią Europy. Powstanie ogólnoeuropejskiego handlu powodowało, że lokalne konflikty zbrojne nabierały charakteru powszechnego. Częścią kontynentu szczególnie wrażliwą na zmiany sytuacji ekonomicznej, gospodarczej i politycznej była Europa Środkowa (Rzesza Niemiecka, Prusy, Inflanty, Korona Polska, Królestwo Czech i Węgry). Ścierały się tu wpływy mocarstw europejskich – Francji, Holandii, Austrii i Szwecji. Kolejnym punktem niepokoju w tym regionie była sytuacja polityczna i religijna w Rzeszy Niemieckiej. Kraj ten stanowił luźną federację liczącą ponad 300 księstw świeckich i duchownych oraz wolnych miast cesarskich. Nominalnie władzę zwierzchnią sprawował cesarz. Książęta jednak dążyli do zdobycia jak największej samodzielności i niezależności. Godność cesarska pozostawała stale w rękach Habsburgów. Ich polityka w Rzeszy zmierzała do przekształcenia tego państwa w monarchię scentralizowaną, o silnej władzy cesarskiej i jednolitym katolickim obliczu wyznaniowym.

Protestanci zawiązali w 1608 roku Unię Ewangelicką, na czele z elektorem Palatynatu – Fryderykiem. W odpowiedzi na to katolicy w 1609 roku zorganizowali, z inicjatywy księcia Maksymiliana Bawarskiego . Ligę Katolicką. Uzyskała ona poparcie Hiszpanii, ponieważ Habsburgowie hiszpańscy prowadzili podobną politykę wewnętrzną jak Habsburgowie austriaccy, spodziewali się też że wybuchający konflikt ułatwi im podporządkowanie Niderlandów. Unia Ewangelicka zaś miała sprzymierzeńców w zagrożonej przez Habsburgów – Holandii i Francji ta ostatnia wykorzystywała każdą okazję dla rozerwania okrążającego ją łańcucha państw habsburskich. Po stronie obozu protestanckiego opowiedziały się z czasem Dania i Szwecja. Dania zamierzała wykorzystać osłabienie Rzeszy, aby wznowić swe wpływy w północnych Niemczech, Szwecja zaś szukała zdobyczy nad Bałtykiem, by zrealizować swą koncepcję zamiany Bałtyku w wewnętrzne morze szwedzkie. Obozowi protestanckiemu pomagały również w równy sposób Anglia, Rosja i częściowo Turcja. Polska współdziałała z katolikami.