W czasach panowania Elżbiety I ostatecznie ustabilizował się Kościół anglikański. Dogmatycznie zbliżył się do wyznania augsburskiego. Organizacyjnie godził się na zasadę podległości wobec monarchy z podobną do katolickiej organizacją kościoła. Dla wielu był to zbyt daleko posunięty kompromis. Rozbudowana według katolickich wzorów hierarchicznie organizacja kościoła okazała się głównym punktem konfliktów wyznaniowych.

Rosnącą popularnością na Wyspach Brytyjskich cieszył się kalwinizm. W latach 60 XVI wieku zwyciężył w Szkocji gdzie utworzono szkocki kościół narodowy.  Gdy wskutek wojen religijnych na kontynencie, do Anglii zaczęli napływać hugenoci i niderlandzcy kalwiniści, wyznanie kalwińskie na południu wyspy poważnie się umocniło. Angielscy kalwiniści nazywali siebie purytanami. Przyjmowali kalwinizm jako doktrynę religijną, ale nie było wśród nich zgody co do organizacji kościoła. Jeden nurt – prezbiterianie – nawiązywał do wzorów szkockich – drugi – independenci – opowiadał się za radykalnym zerwaniem z państwem i stworzeniem kościoła w postaci związku wolnych gmin. Purytanie odrzucali koncepcję władzy królewskiej jako nieograniczonej i pochodzącej z woli boskiej dążyli raczej do jej uregulowania za pomocą prawa i swoistego podziału ze społeczeństwem. Przewijała się wśród nich myśl o ustawie zasadniczej, akcie prawnym stanowiącym podstawę do sprawowania władzy, czyli konstytucji. Purytanie zyskali poparcie przede wszystkim wśród mieszczaństwa i intelektualistów.